Үлгэр... зөвхөн үлгэр...

Эрт урьдын цагт нэгэн эмгэн өвгөн хоёр аж төрж амьдарч байж гэнэ. Тэгээд өндөр нас хүрээд нэг хүүтэй болсонд өвгөн эмгэн их л баярлаж гэнэ. Гэвч тэр хүү нь долоон нас хүртэл хэвтээ тул өвгөн эмгэн хоёр:
- Бид хоёрын хувь заяа ийм л юм байна. Хүүтэй боллоо гэж баярласан чинь хэвтээ ажээ гээд тэнгэр бурхандаа залбиран даатгасаар ирсэн боловч ер тус болсонгүй мөн л хэвтээгээрээ байжээ.
Тэр үед тэдний дэргэд нэг Боролдой хаан гэж байж, тэр хаан шөнө бүрий гаднаа гарч тэнгэр лүү харж өөрийн одоо шинждэг байжээ.... Гэнэт нэгэн шөнө тэр хааны ордны дэргэд бас нэгэн бага од гарчээ. Үүнд хааны сэтгэл санаа тун амаргүй болж дараа шөнө нь дахин дахин шижлэхээр харвал харин тэр бага од нь хааны одноос их болсон мөртөө гэрэл гялбаа нь ч их цацрангүуй болсон тул хаан үзээд их л цочиж тэр төрд хосгүй нэгэн шинжигчийг залж одны учраа нарийн тодорхой хэлж шинжлүүлсэнд тэр шинжигч:
- Нар гарах зүгт долоон нас хүрсэн нэгэн хэвтээ хүү удалгүй хаан сууж төр улсыг чинь эзлэх совинтой болсон байна гэв.
Боролдой хаан ихэд цочиж:
- Түүнийг дарах арга байна уу? гэсэнд тэр шинжигч:
- Над аргагүй. Гагцхүү хаан эзэн өөрийн санаагаараа болгосугай гэв.
Тэгээд Боролдой хаан нэг өдөр ард маягаар энгийн хувцас өмсч наран гарах зүг хэвтээ хүүг сураглан явжээ. Тэгж явсаар байгаад хэвтээ хүүгийн гэрийг олов. Тэгээд ямар нэгэн аргаар түүнийг хорлох арга бодож хэвтээ хүүгийн гэрт нь орж:
- Би бол хааны шударга түшмэл мөн билээ. Хааны зарлигаар хүү таныг ордонд урьж байна. Өчүүхэн түшмэл миний бие тусгайлан хүү танд урилга талбиж байна гэж хэлсэнд хүү хааны зарлиг тул зөрчиж үл болох учраас арга буюу очихыг зөвшөөрөв. Хаан их л баярлан одоо ч бодсон хэрэг бүтүүзэй гэж бодоод буцаж явжээ. Боролдой хааныг ирэхэд энэ хүүгийн эцэг эх нь цөм гэртээ байсангүй тул хүү хааны зарлигийг хүлээж сонсмогц зогсож чадах болоод байтал эх нь ус дамнаж орж ирэхлээр хүү нь харин босч зогсоод:
-Ээж ээ! Энэ өдөр хаан эзний зарлиг ирлээ. Намайг ордондоо дуудсанд би зогсож чаддаг болов. Ээж минь надад гурван бэлгэтэй үг хэлж өг! гэв. Ээж нь:
- Хаан эзний зарлиг ирсэн нэг бэлгэ. Хэвтээ хүү минь босч зогссон хоёр бэлгэ. Ээж нь ус дамнаж ирсэн нь гурван бэлгэ шүү! гэж хэлэхэд хүү нь ихэд баярлан ээж аав хоёртоо цагаан идээ барин мөргөж, гадна тэнгэр бурхандаа ариун сан сэржмээ өргөж, өргөө гэртээ орж өмсөх зүүхээ авч, салаа гэртээ орж саадаг нум сумаа авч, булган хар мориндоо мордоод баруун хойт зүгийн Боролдой хааныд очихоор явжээ. Явсаар байтал гэнэт түүний зам дээр хар цагаан хоёр арьс үүрсэн хүнтэй золгожээ. Хэвтээ хүү түүнээс:
- Таны үүрсэн хар цагаан хоёр арьс ямар хэрэгтэй арьс буй?гГэж асуусанд тэр хүн:
- Миний энэ хоёр арьсны эрдэм чадал их буй! Хар арьсыг тавьбал тэнгэр бүрхэнэ. Сэгсэрвэл бороо орно. Цагаан арьсыг сэгсэрвэл тэнгэр гэгээрнэ. Тавьбал цас орно гэхэд хэвтээ хүү ихэд баярлан,
- Та над энэ хоёр арьсаа өгнө үү? Хожим таны ач тусыг чинь хариулъя гэсэнд тэр хүн:
- Болно болно гээд өгчээ. Тэгээд хэвтээ хүү арьсыг аваад явж байтал бас нэг хэнгэрэг үүрсэн хүнтэй золгожээ. Хэвтээ хүү,
- Таны энэ хэнгэрэг ямар хэрэгтэй буй? гэж асуусанд тэр хүн,
- Зөв талыг нь цохьвол аянга дуугарч мөндөр унана. Буруу талыг нь цохьвол газар доргиж уул нурна гэсэнд хэвтээ хүү,
- Та энэ хэнгэрэгээ над өгнө үү? Хожим би таны ачийг хариулъя гэхэд тэр хүн үүрсэн хэнгэрэгээ хүүд өгчээ. Хэвтээ хүү хэнгэрэгээ аваад цааш явж байтал замын хажуу дээр нэгэн сүх үүрсэн хүн явж байхтай золгожээ. Хэвтээ хүү тэр сүх үүрсэн хүнээс,
- Таны энэ үүрсэн сүх ямар хэрэгтэй буй? Гэсэнд тэр хүн,
- Миний энэ сүх бол хаашаа далайвал тэр зүгийн дайсныг дарах чадалтай, чиг дээшээ барьвал хаан суух чадалтай сүх болно гэхлээр хэвтээ хүү,
- Тийм бол энэ сүхээ над өгнө үү? Хожим таны ачийг хүндээр хариулъя гэсэнд тэр хүн сүхээ өгчээ. Ингээд хэвтээ хүү хоёр арьс болон хэнгэрэг, сүхээ аваад Боролдой хаанд хүрсэнд Боролдой хаан түүнийг нэг ширмэн байшинд хааж тэр шөнөдөө ширмэн байшингийн гаднаас чулуу нүүрс овоолоод түлсэнд хэвтээ хүү хар арьсаа дэлгэж цагаан арьсаа сэгсэрсэнд хоромхон зуур тэнгэр бүрхэж их бороо орсонд бүх хотоороо усан аюул болж хотын ард түмэн их л айн сандарч, ширмэн байшингаас хэвтээ хүүг гаргаж олон цэрэг түшмэлээр бариулахаар очсонд хэвтээ хүү хэнгэрэгийнхээ буруу талыг цохьсонд газар доргиж уул хад нурж хад чулуун их аюул болсон тул, хаан сангийн хамаг амьтан гуйн айлтгаж,
-Хэвтээ хүүг амар төвшнөөр ордны нэгэн сул гэрт суулга гэсэнд хаан арга буюу урьдаар зарлиг буулгаж, ширмэн байшингаас гаргаж нэгэн сул гэрт хориод удалгүй наян нэгэн шидтэн баатраа дуудан ирүүлж, бариулахаар болсонд хэвтээ хүү энэ байдлыг мэдээд хэнгэрэгийн зөв буруу талыг ээлжлэн цохьсонд тэнгэрээс аянга дуугарч газраас их доргион босч салхи мөндөр орж, уул хад нурсанд Боролдой хааны төрийн хамаг амьтан түгшүүртэй болсон тул хэвтээ хүүг сул гэрт хорихоо больж ордонд түр залж суулгаад дараа нь зуун түмэн цэргээр хэвтээ хүүг дарахаар бэлтгээд очиход хэвтээ хүү хэзээний мэдээд сүхээ барьж Боролдой хааны ширээн дээр сууж зүүнш, баруунш дөрвөн зүг найман зовхист далайсанд түүнийг дарахаар ирсэн зуун түмэн цэрэг агшин зуур бүгд үхсэн тул Боролдой хаан өөрөө дутаан нэг уулны даянч ламыг шавь бож бясалган суусан гэнэ.
Тэндээс хэвтээ хүү хаан сууж, хамаг амьтныг захирснаас тэр төрийн ард түмэн энх амгалан сайн сайхан амьдарсан гэнэ.