Үлгэр... зөвхөн үлгэр...

Урьд гурван хатантай нэг хаан байжээ. Тэр хаан алс хол юманд явах болж гурван хатнаас ингэж асуужээ,
- Намайг алс хол газар яваад ирэхэд та гурав юу хийж тавьцгаах вэ? гэжээ. Их хатан нь,
- Оёдол зүйдэлгүй хар булигаар гутал хийж тавья гэж гэнэ. Дунд хатан нь,
- Бөөрний хальсаар бөс цамц хийж тавья гэж гэнэ. Бага хатан нь, ...
- Алтан цээжтэй мөнгөн бөгстэй хүү гаргаад байя гэж гэнэ.
Хаан ч яваад хэдэн сар болж хатан бүгд тус тусынхаа хэлсэн үгийг гүйцэтгээд байжээ. Бага хатнаас алтан цээжтэй мөнгөн бөстэй ер бишийн хөөрхөн хүү төржээ. Нөгөө хоёр хатан нь атаархах сэтгэл төрж “Энэ хүүхдийг үгүй хийе” гэж ярилцжээ. Нэг өдөр их хатан бага хатныг “Цай уу” гэж урьжээ. Бага хатныг цай уух хооронд дунд хатан хүүг сэмжинд ороогоод Асар Басар нохойдоо өгч гэнэ. Нохой нь үнэртэж үзээд идсэнгүй гэнэ. Тэгэхлээр нь өлөн өвсөнд ороогоод идэмхий хүрэгч үнээндээ өгч гэнэ. Хүрэгч үнээ нь аваад идэж орхиж гэнэ.
Удалгүй хаан ч ирж, их хатан гутлаа өгч, дунд хатан бөс цамцаа өгч бага хатан нь уйлсаар юу ч үгүй хоосон орж ирж гэнэ. Хаан ихэд уурлаж бага хатны нэг нүдийг сохлож нэг гарыг нь огтлож нэг хөлийг нь хугалаад хүрэгч үнээний сүүлнээс уяад хөөчихжээ. Ингээд бага хатан идэмхий хүрэгч үнээний сүүлнээс чирэгдэж өдөр шөнөгүй зовж явах болжээ.
Нэг өдөр хээр явж байтал нэг сохор тогоруу газар ухаж байгаад нэгэн үндэс олж идээд нүдтэй болж гэнэ. Бага хатан үүнийг үзээд тэр газар нь очиж үзвэл нэг үндэс гаргаад хаячихсан байж гэнэ. Аваад идсэн нь нүд нь зүгээр болж гэнэ. Бас нэг өдөр урд хөлгүй үнэг газар малтаж байж нэг юм идээд хөл нь зүгээр болоод явчихжээ. Тэнд очоод гаргасан үндэснээс нь идсэнд гар нь бүтэн болж гэнэ. Өөр нэг өдөр хазгар туулай газраас үндэс ухаж идээд хөлтэй болжээ. Мөн түүнээс нь олж идсэнд хөл нь зүгээр болжээ. Бага хатан бүрэн бүтэн болсондоо их баяртай явж байтал хүрэгч үнээ нь тугаллах гээд байна гэнэ. Хүрэгч үнээгээ тогтоож сууж байсан чинь алтан цээжтэй мөнгөн бөгстэй өөрийнх нь хүү гараад ирж гэнэ. Бага хатан цээж дүүрэн баяртай болж дуу аялсаар явж байжээ. Гэтэл өнөөх хоёр хатан үүнийг мэдээд “Одоо ямар нэг аргаар энэ хүүг устгалгүй болохгүй. Том болоод биднийг чадна шүү” гэж ярилцжээ. Нэг өдөр их хатан хүнд өвчин туссан хүн болж орь дуу тавин хэвтэж гэнэ. Хаан их сандарч,
- Яав? Ямар өвчин тусав? Яавал зүгээр болох вэ? гэж асууж гэнэ. Хатан,
- Надад сэхэхгүй хүнд өвчин тохиолдлоо. Алтан цээжтэй мөнгөн бөгстэй хүүхдийн зүрх идвэл сэхэх учиртай юм. Тийм юм хаанаас олдох вэ? Үхэх болжээ гэж уйлаад хэвтэж гэнэ. Хаан зүг зүгт элч явуулж тийм хүүхдийг хайлгаж гэнэ. Хааны элч өнөөх бага хатны хүүг барьж авах гэтэл өнгө бүрийн солонго татуулаад тэнгэрт гараад явчихаж гэнэ. Элч нар энэ учрыг хаанд хэлбэл дахин заавал олж ир гэнэ байх гэж нохой алаад зүрхий нь аваачиж өгч гэнэ. Хатан өнөө зүрхийг идмэгц “Зүгээр боллоо” гээд босоод ирж гэнэ. Энэ үед бага хатан нэг айлд зарцлагдаж байжээ. Нэг өдөр аяганд хусам хийгээд тавьсан даруй алга болчихож гэнэ. Гайхаад гараад харсан чинь хүү нь ирчихээд хусмыг идэж байна гэнэ. Ингээд хүүтэйгээ хоёулаа байж байтал нэг өдөр хүү нь “Хааныд очьё” гээд гуйгаад болдоггүй гэнэ. Гуйгаад тун болохгүй болохоор цээжийг нь даавуу бөсөөр ороогоод явуулжээ. Хүү хааныд очоод,
- Би танд нэг үлгэр ярьж өгөх үү? гэж хүү асууж гэнэ. Хаан ч зөвшөөрчээ. “Урьд нэг хаан байжээ. Тэр хаан гурван хатантай юм гэнэ....” гэж эхлээд л яг л хааны гурван хатны байдлыг үлгэр болгон ярьж гарчээ. Хаан үүнийг ойлгоод хорт хоёр хатнаа хөөж явуулаад бага хатнаа авчирч амар сайхан жаргажээ.