Ойн гурван одой
Огноо 2013-11-22 at 09:14 Unknown
- Намайг ханилан суухыг хүсч байна гэж эцэгтээ очиж хэл. Хэрэв эцэг чинь надтай гэрлэвэл чи өдөр бүхэн сүүнд умбаж, сүү уух болно. Харин миний охин усанд умбаж, ус ууж байх болно гэж хэлж гэнэ. Охин гэртээ ирээд энэ бүхнийг аавдаа ярьжээ. Аав нь,
- Би гэдэг хүн үүрийн гэгээнээр гараад үдшийн бүрийгээр ирэх юм. Охинд минь түшиг болж, олсон хураасныг минь арчлах хүн хэрэгтэй байлгүй яахав. Ааш зан нь ямар юм бэ? Аав нь үнэхээр мэдэхгүй юм даа гэж гэнэ. Ингээд эцэг нь нэлээд эргэлзэн бодож сууснаа гутлаа тайлж охиндоо өгөөд,
- Ул нь цоорхой гутал шүү. Усаар дүүргээд хадааснаас өлгөчих. Дусал ч ус гоожихгүй бол дахиад аав нь гэрлэе. Хэрвээ ус гоожвол хэзээ ч би гэрлэхгүй гэжээ. Охин бүгдийг аавынхаа хэлснээр хийжээ. Гэтэл хуучин муу гутлынх нь онгорхой цоорхой аньж бөглөрөөд дусал ч ус гоожсонгүй гэнэ. Энэ тухай охин эцэгтээ хэлжээ. Үнэн худлыг нүдээр үзэж итгэсэн эцэг нь бэлэвсэн эхнэртэй сууж хурим найр хийж гэнэ. Маргааш өглөө нь охид орноосоо өндийхөд эцгийн охины өмнө угаалгад зориулсан сүү, уухад зориулсан сүү, эхийн охины өмнө угаалгад зориулсан ус, уухад зориулсан ус тавиастай байж гэнэ. Хоёр дахь өдрийн өглөө босоход нь эцгийн охины өмнө ч эхийн охины өмнө ч угаалгад зориулсан ус, уухад зориулсан ус тавиастай байх юм гэнэ. Харин гурав дахь өдрийн өглөө нь эцгийн охины өмнө угаалгад зориулсан ус, уухад зориулсан ус, эхийн охины өмнө угаалгад зориулсан сүү, уухад зориулсан сүү тавиастай байна гэнэ шүү. Тэр өдрөөс хойш энэ байдал огт өөрчлөгдсөнгүй гэнэ. Харин ч хойт эх нь нөхрийнхөө охиныг яавал энэ гэрээс зайлуулах вэ гэхдээ элдвээр гоочлон зовоох болжээ. Ядахад төрсөн охин нь зан ааш, царай зүс муутай. Нөхрийнх нь охин үзэсгэлэнтэй хөөрхнөөс гадна өгөөмөр сайхан сэтгэлтэй юмсанжээ. Жавар тачигнаж, цасаар шуурсан өлвийн нэгэн өдөр хойт эх цаасан дээл оёж шидээд нөхрийнхөө охиныг дууджээ. Тэгээд,
- Цаасан дээлийг өмс. Сагс аваад ой руу яв. Саваараа дүүрэн гүзээлзгэнэ түүж ирж гэжээ.
– Тэнгэр минь. Хөхөө өвлийн хүйтэнд хөр цасны дор гүзээлзгэнэ яаж байх вэ? Цаасан дээл өмсчихөөд цасан шуурга сөрөөд хаа хүрч чадах билээ. Хүйтэн салхи дээлийг минь хүү татчих байлгүй гэж охин учирлавал,
- Юу юу гэнээ чи одоо бүр үгэнд минь орохгүй олон юм ярьдаг болох нь уу. Хурдан яв сагс дүүрэн гүзээлзгэнэгүй бол нүдэнд бүү үзэгд гэж хойт эх нь зандарч гэнэ. Тэгээд хатсан талхны хэлтэрхий чулуудан,
- Өдрийн чинь хүнс шүү гэжээ. Харин эх дотроо “Хүйтэн жаварт хайруулаад хөлдөж үхэхгүй хаачихав чи” гэж зүхэж байжээ. Охин арга буюу цаасан дээл өмсөж хоосон сагсаа бариад гарчээ. Нэлийсэн их цасанд хучигдсан цэлийсэн тал охиныг угтав гэнэ. Охин жаварт хайруулан алхсаар ойд иртэл жижигхээн байшин байх юм гэнэ. Цонхоор нь гурван одой эр охиныг нүд салгалгүй ширтэж байжээ. Охин тэдэнтэй толгой дохин мэндлээд хаалгыг нь тогшжээ. “Ороо ор” гэж тэднийг хашгирахад ороод пийшингийн дэргэдэх сандал дээр сууж гэнэ. Овоо бүлээцэж эрүү ам нь эвлээд ирэхээр юм идмээр болж талхныхаа буланг гаргаж иржээ. Гэтэл тэд “Бидэнд жаахныг өгөөч” гэж. Охин “Тэгэлгүй яах вэ?” гээд гурван одой хүнтэй талхаа хувааж идэж гэнэ. Тэд охинд талархаад,
- Хахир хүйтэн өвлөөр цаасан дээл өмсчихөөд хаачиж яваа юм бэ гэж асууж гэнэ.
– Намайг сагс дүүрэн гүзээлзгэнэ түүгээд ир гэж хойт эх минь явуулсан юм гэж охин хэлжээ. Үмх талхаа идсэнийх нь дараа одой хүмүүс түүнд шүүр бариулаад “Байшингийн арын хаалганы цасыг арилга” гээд явуулж гэнэ. Охиныг гарсан хойно бяцхан хүмүүс хоорондоо,
- Хэрчим талхаа ч хуваалцсан ийм сайхан сэтгэлтэй, найрсаг охинд чинь юугаа бэлэглэдэг билээ хэмээн ярилцаж гэнэ. Нэг нь,
- Би өдрөөс өдөрт улам үзэсгэлэнтэй болох увдис бэлэглэнэ гэжээ. Хоёр дахь нь,
- Үг хэлэх болгонд амнаас нь алтан зоос унадаг болог гэж гэнэ. Гурав дахь нь,
- Өгөөмөр сэтгэлт охинд хааны хатан болох хувь заяа бэлэглэе гэж гэнэ. Энэ үед охин байшингийн арын цас цэвэрлэж байгаад юу олж харсан гэж та нар санана? Цасан дороос боловсорч гүйцсэн улаан хүрэн гүзээлзгэнүүд булцайж бумбайгаад л гараад ирж гэнэ. Баярлаж хөөрсөн охин удаж төдөлгүй сагс дүүрэн гүзээлзгэнэ түүжээ. Тэгээд охин сайхан сэтгэлт бяцхан хүмүүст талархалаа илэрхийлж сайны ерөөл дэвшүүлээд гэр лүүгээ буцаж гэнэ. Гэртээ орж ирээд “Өдрийн амгаланг айлтгая” гэтэл амнаас нь гурван алтан зоос жингэнэн унажээ. Бүгд л мэл гайхан яав ийв гэцгээж гэнэ. Охин тэдэнд ойд болсон явдлыг нэгд нэгэнгүй ярьж өгчээ. Түүнийг ярихад амнаас нь алтан зоос хангир жингэр унасаар л байв гэнэ. Хойт эхийн атаархуу охины тэвчээр нь барагдаж “Энэ онгироо амьтныг хараач. Мөнгө зоос хамаагүй хаялаад л” гэж хашгиран дэвхцэж гэнэ. Харин дотроо бол бушуухан одой хүмүүс дээр очж шидэт бэлэг авахыг л яарч байжээ. Тэгээд ээжээсээ “Би явж ойгоос гүзээлзгэнэ түүж ирье” гэж гуйжээ. Эх нь харин “Хөхөө өвлийн хүйтэнд хөлдөж үхэх гээ юу? Гээд зөвшөөрсөнгүй гэнэ. Гэвч охин нь уйлж унжин гуйсаар байжээ. Эцэст нь эрх дураараа охиныхоо хүслийг биелүүлэхээс өөр аргагүй болж гэнэ. Хойт эх охиндоо сахлаг үстэй нэхий дээл өмсгөж, цөцгийтэй тал, амтат боов, бялуу тэргүүтнээр замын хүнсийг нь бэлтгэн өгч гэнэ. Охин дулаан хувцсандаа түүртэн алхсаар ойн дундах бяцхан байшингийн гадаа иржээ. Гурван бяцхан эр түүний ирэхийг бас л харж байсан юмсанжээ. Охин үүд хаалгыг нь ч тогшилгүй гэрт нь шууд л яваад орчихож гэнэ. Өнөөх одой хүмүүстэй тоож ч мэндэлсэнгүй гэнэ. Тэгээд пийшингийх нь хажууд суугаад л замын хүнсээ дэлгэн идэж гарчээ. Бяцхан хүмүүс түүнээс,
- Амтат бялуунаасаа бидэнд амсуулаач гэж асуухад,
- Аманд ч үгүй хамарт ч үгүй жаахан хүнсээ арай ч та нарт өгөхгүй шүү гээд ширэв татав гэнэ. Охиныг хахаж цацталаа чихэж авсан хойно нь одой хүмүүс,
- Шүүр аваад байшингийн арын хаалганы цасыг цэвэрлэ гэжээ.
– Та нар намайг зарцаа гэж бодоо юу? Өөрсдөө шүүрдэхгүй юү гээд охин огт хөдөлсөнгүй гэнэ. Тэгээд сууж сууж бяцхан хүмүүс бэлэг өгөх шинжгүй болохоор нь охин харихаар явжээ. Түүнийг явсны дараа,
- Амьтан хүний алга тэнийлгэхгүй харамч, адайр муухай зантай энэ охинд чинь юугаа бэлэглэдэг хэрэг вэ гэж бяцхан хүмүүс хооронхдоо ярилцжээ. Нэг дэх нь,
- Өдрөөс өдөрт үзэмжгүй муухай болох болтугай гэхэд хоёр дахь нь,
- Ам ангайх тоолонд нь бах мэлхий унаж байг гэжээ. Гурав дахь нь,
- Зан аашаа засахгүй бол золгүй явдалтай учрах болно гэжээ. Охин хариад ойд болсон явдлыг эхдээ ярих гээд амаа ангайтал амнаас нь бах мэлхий палхийн унаж гэнэ. Ингээд л үг хэлэх тоолонд амнаас нь мэлхий цуваад байдаг болжээ. Залхуу охинд нь тохиолдсон золгүй явдал хойт эхийг бүр ч хилэгнүүлж нөхрийнхөө охины амар заяаг нэг ч өдөр үзүүлэхээ больж гэнэ. Харин охин өдрөөс өдөрт улам л үзэсгэлэнтэй болоод байх юм гэнэ. Нэгэн өдөр хойт эх гал дээр тогоо тавьж нэхмэлийн утас буцалгажээ. Тэгээд буцалгасан утсаа охины мөрөнд тохоод, нэг сүх өгч "Гол дээр очоод мөс цоол. Тэр цооногтоо утсаа угаа” гээд явуулж гэнэ. Энэ үед нэгэн ханхүү голын хөвөөгөөр сүйх тэрэгтэй морилж яваад хосгүй үзэсгэлэнт охин мөс цоолон ядаж байхыг олж харжээ. Ханхүү охинд сэтгэл алдран догдлохдоо арай л сүйх тэрэгнийхээ явуут дунд буун харайчихсангүй гэнэ. Ханхүү сүйхнээсээ бууж охины дэргэд ирээд,
- Үзэсгэлэнт охин минь чи хэний хэн гэгч вэ? гэж асууж гэнэ.
– Би ядуу түлээчний охин, утас угаагаад сууж байна гэж охин хариулжээ. Ханхүү харах тусам охины үзэсгэлэнг биширч,
- Чи бол утас угааж гол дээр суух учиргүй. Харин ханхүү миний хатан болж хааны өргөөнд гэрэлтэн суух тавилантай охин байна. Сүйх тэргэнд минь суугаад хамт яваач гэж гуйжээ. Харгис хойт эх, түүний охин хоёртой дахиад уулзахгүйдээ баярласан охин дуртайяа зөвшөөрч гэнэ. Удалгүй ханхүү эцгээсээ хаан ширээг нь залгамжлан авч үзэсгэлэнт охин маань хатан суудалд заларчээ. Энэ бол ойн гурван бяцхан эрийн бэлэг байсан юмсанжээ. Жилийн дараа тэд хүүтэй болж гэнэ. Нялх хун тайжийн үзэсгэлэнт эх бол утас угаахаар яваад эргэж ирээгүй дагавар охин нь мөн гэдгийг хойт эх нь мэдчихжээ. Тэгээд хойт эх охинтойгоо хааны оронд очиж гэнэ. Энэ үед хаан эзгүй байсан юмсанжээ. Тэд ордонд нууцаар ороод хатныг барьж аваад хөл толгойноос нь дамжлан цонхоор гаргаад чулуудчихжээ. Аз болоход хатан хэрмийн ёроолоор урсдаг голын усан унажээ. Дараа нь эх царай муутай охиноо хатны орон дээр хэвтүүлээд хөнжлөөр толгойг нь бүтээж гэнэ. Харин өөрөө асрагч эмгэний дүрд хувилжээ. Хаан аян замаас эргэж ирээд хатантайгаа ярилцах гэтэл,
- Чишшш.... чимээгүй. Хатан халуураад бие нь муу байна. Хөнжлийг нь битгий сөхөөрэй гэж эмгэн хэлжээ. Хар сэжиг аваагүй хаан маргааш өглөө нь ирж хатантайгаа ярилцвал амнаас нь аравгар мэлхий цувж байна гэнэ. Айх гайхах зэрэгцэн учрыг нь асуувал,
- Урьд шөнө халуурсных, удахгүй зүгээр болно гэж эмгэн хэлжээ. Ийнхүү хааныг мэхэлсээр хэдэн хоногийг өнгөрөөж гэнэ. Нэгэн шөнө ордны ус урсдаг сувгаар мөнгөлөг цагаан нугас хөвж ирээд,
- Амар байна уу хаантан минь амьдрал ямар байна хэмээн мэндэлтэл хаан хөөрхий нугасны үгийг хайхарч ер сонссонгүй гэнээ. Харин түүний үгийг тогооч хүү сонсоод нугасны өмнө ирж хүндэтгэн мэндэлж гэнэ. Тэгтэл нугас,
- Миний зочид юу хийж байна? Мэнд амар сууна уу тэд? гэж асууж гэнэ. Тогооч хүү түүнд,
- Ирсэн тэр зочид чинь хагарталаан идэж, илжиртэлээн унтаж байгаа гэж хэлж гэнэ. Нугас тогооч хүүд мэхийн талархаад,
- Төрсөн үр минь сайн уу? гэжээ. Хүү,
- Өдөржин, шөнөжин өлгийдөө үнэгчлэн нойрсож байгаа. Үе үе сэрэхдээ өмөлзөж уйлаад өөрийнхөө уруулыг хөхөж байгаа гэж гэнэ. Тэгтэл нугас хатан болж хувиран хааны ордонд гүйж ороод өлгийтэй хүүгээ тэврэн хөхүүлжээ. Тэгээд дахин нугас болоод хөвөөд явчихаж гэнэ. Цонхоор шидүүлсэн үзэсгэлэнт охин ийнхүү эсэн мэнд үлдээд, нугасны дүрд хувирсан нь өнөөх одой хүмүүсийн л ид шид, ач тус билээ. Саяын явдал хоёр шөнө давтагдажээ. Гурав дахь шөнө нь нугас тогооч хүүд,
- Хаанд очиж хэлээрэй. Үүр шөнийн заагаар үүдэнд чинь нэгэн нугас очно. Хатан болд сэлмээрээ тэр нугасны толгой руу гурван удаа дохиорой гэжээ. Болсон явдал, хэлсэн үгийг нь тогооч хүү хаандаа айлтгаж гэнэ. Хаан бүгдийг нугасны хүссэнээр хийж сэлмээрээ түүний толгой руу гурвантаа дохижээ. Тэгтэл нугас хааны үзэсгэлэнт залуу хатан болон хувирч гэнэ. Хаан ийнхүү үзэсгэлэнт хатантайгаа баяр хөөртэй учирч, хойт эхийнх нь хорлонт явдлыг ч мэдэж авчээ. Тэгээд хүүдээ нэр хайрлах ёслолын өдөр хүртэл хатнаа нууц өрөөнд байлгаж гэнэ. Харин хойт эх, охин хоёр хааныг мэхэлж чадсан гэдэгтээ итгэсээр л байжээ. Ингээд хааны хүүд нэр хайрлах ёслол болж гэнэ. Хаан баяр ёслол өндөрлөсний хойно эмгэнээс,
- Хэн нэг хүнийг хөнжлөөс нь суга татаж гаргаад хүйтэн усанд хаясан хүнийг яаж шийтгэвэл зөв бэ? гэж асуужээ. - Харгис муухай тэр амьтныг хадаас шивсэн хоосон торхонд хийгээд уулан дээрээс өнхрүүлж орхих хэрэгтэй гэж эмгэн хэлж гэнэ. Тэгэхэд нь хаан үзэсгэлэнт хатнаа хажуудаа урин суулгаад албат иргэддээ хандаж,
- Хорон санаат энэ эмгэн хийсэн муу үйлийнхээ ял шийтгэлийг өөрөө өөртөө оноолоо. Өөрийнх нь хэлснээр хадаас шивсэн хоосон торхонд охиных нь хамт суулгаад уулын оройгоос өнхрүүл хэмээн зарлиг буулгажээ. Хамаг муу муухай нь илэрснийг мэдээд хойт эх, охин хоёр зугтах гэсэн боловч хааны цэргүүдийн хараанаас мултарсангүй гэнэ дээ. Ингээд үзэсгэлэнт залуу хатан маань түнэр их ойгоос түлээчин аавыгаа олж аваад, халуун бүлийнхээ түшиг болж, хаан төрийн чимэг болж аливаа муу хорлолгүй, амар сайхан жаргаж гэнэ.
Баярлалаа : )