Үлгэр... зөвхөн үлгэр...

Би урьд хорин галын мянган хөсөг хөдөлгөж Зая бандидын ариун сангийн өмнөөс Баруун зуу орж явахдаа
Нандин бараа, нарийн гурил
Нанжин чавга, нар хамба
Хив хадаг, хивс ширдэг
Зааны яс, зандан мод
Бараан даалимбуу, цай хүртэл ачаад
Нутагтаа буцаж явлаа.
Намрын сар өнгөрснийг хэлэх үү?
Нарийн хяруу хаялахыг хэлэх үү?
Хялганы толгой цантахыг хэлэх үү?
Хялмаатай үдшийн жаврыг хэлэх үү? ...

Үдшийн бүрэнхий, үнэгэн харанхуйгаар Ноён гэгээний хийд дээр ирж нойр голтой, нойтон хөлстэй байхад нь тэмээгээ сөглөж тэнгээ мултлаад майхнаа шааж маналзсан галаа түлээд
Манан харыг уудласхийж
Маахуур боовоо хөшиглөсхийж байхад
Гаалийн ноёны түшмэл ирж
“Гэгээн ноёнд бараалхалгүй
Хилийн гааль хураалгалгүй
Хэн хүн хийд дээр буух ёсонгүй байтал
Хэнээс иштэй энд буув?” гэж зандрав.
“Үүгээр явсан жинчин хүн, ноён санд дээж өргөж номон сахиусанд нь өглөг эс өгвөл замын аянд саад орж залуу насанд цөв болдог юм гэнэ билээ.
Сэнгээ минь очиж бараалхвал дээр байхаа” хэмээн манай нөхөд намайг шаардав.
“За тэгвэл маргааш өглөө тэр ховдог ноёнд чинь нохойн бөндөн амсуулаад нохой шиг хуцуулаад өгье” гэж би ам гарав.
“Хэрэв чамайг тэгвэл бид есөн шөнийн нойроор мөрийцье” гэж тэд ам алдав.
Маргааш өглөө нь би
Магнагтай торго, манхагтай эм
Маажинтай чихэр, маюуртай тос
Маахууртай архи, хамрын тамхи
Хатсан чавга хүртэл бэлгийн юм төхөөрөөд нэг хөөргөндөө нохойн хур баас нунтаглаж хийгээд нөгөө хөөргөндөө шар тамхи дүүргээд ноён гэгээнд бараалхахаар явлаа.
Гэгээн ноёныг дээшилж байхад
Гэрэлт нарыг мандаж байхад
Бандид ламын их хөсгийн эзэн
Баян Сэнгээ баралхахаар ирснийг
Бараа бологчид нь айлтгаад
Нөхөр сэлтийн хамтаар
Гэгээн ноёнтой золгов.
Бэлэг дамбаа барьж
Бие насаа даатгаад
Бандид ламын сан
Баян арвиныг нь магтаж нэг үзэв.
Баруун зуугийн бараа ховор живрийг гайхаж нэг үзэв.
Бачит Сэнгээ олбор долбортойг гайхаж нэг үзэв.
Гэгээн ноён атаархаж эхлэв бололтой
“Бандид ламынхаас баян гэдэг юм манайхыг
Баруун зууд байхгүй юм баян санд бий гэдэг юм.
Бачит Сэнгээ гээд юу базаахав чааваас
Банчин пайтанг гүйцэх биш хөөрхий” гэж
Гэгээн лам нь гэдэлзэж
Нярав лам нь нялуурхан
Сойвон лам нь сайрхаж гарлаа.
“За тэгээд бандид ламын их
Баруун зуугаас базаалтай
Сонин юм олов уу даа хөө!”гэж
Гэгээн ноён надаас асуулаа.
“Сонин ч юмгүй дээ гэгээн ноёнтон минь
Бандид ламын санд Баруун зуугийн
Жог хорхой байдаггүй юм
Баруун зууд хичнээн эрэвч бас олдсонгүй. Аз болоход Алшаа газраас авчирсан арван цэнгийн жог хорхойг арайхийж нэг пүүснээс олоод хорин цэнгийн алт хорголжин цагаан Пэлдэн, хонин цагаан үрэл хүртэл өгч байж авсан юмсан. Хэр зэргийн жог хорхой болохыг би мэдэхгүй юм. Ноёнтон та болгоож нэг үзэж өгнө үү?” гээд хөөргөнд хийсэн нохойн нунтаг баасыг ноёнтонд барив.
Гэгээн ноёнтон гуай гэдийж суугаад нэг халбагадав. Гэрэлд харж сэгсэрч байгаад нэг халбагадав. Тас хийтэл найтаагаад тамшаалж бас нэг үзээд ийн хэлрүүн:
“Жог хорхой нь ч жог хорхой л байна. Манаай сангийн жог хорхойг арай гүйцэхгүй юм байна” гэж хэлэв. “Нэг дэх нь минийх боллоо” гэж нөхрийгөө ёвров.
“За тэгээд ердөө л энэ муу жог хорхойноос өөр сонин юмгүй шив дээ, Сэнгээ минь” гэж гэгээн ноён намайг басамжлан асуув.
“Манай нэг танил баян маань “Баруун зуугаас төвд угсааны гарз нохой олж иртүгүэй” гэж захисан юм. Бас л ховор юм байна. Хоёрхон гөлөг дайралдав. Нэг нь “Өв өв!” гэж хуцах юм, нөгөөх нь “Хав хав!” гэж хуцах юм, аль нь сайн байдгийг би огт мэдэхгүй юм. Данжаад нь хэлэхдээ “Өв өв” гэж хуцдаг болоод өөдөө чихтэй нь сайн” гэх юм. Миний бодоход бол “Хав хав!” гэж хуцдаг, хавтгай чихтэй нь сайн болов уу” гэж бодох юм. Аль нь сайн болохыг ноёнтон айлдаж хайрлана уу?” гэхэд
“Хай эцгийн чинь тархи! Түүнийг мэдэхгүй байж жингийн тойн болно гэнээ! Манай сангийн гарз нохойг ёстой цэвэр гарз гэдэг юм. Тэр дандаа “Хав хав! Гэж харанга шиг бүдүүн дуугарч хуцдаг юм. Харин чин нь хаашаа билээ мэдэхгүй юм” гэж хэллээ.
Ингээд хоёр дахь нь минийх боллоо. Тэгээд би тэндээс гарч ирэхдээ “Ноёнтонд нохойн бөндөн амсуулж нохой шиг хуцуулна даа” гэдэг чинь энэ шүү дээ” гэж нөхдөдөө хэлэхэд тэд намайг “Ёстой далан худалчийн хүү мөн юм” гэдгийг нотлож билээ.