Үлгэр... зөвхөн үлгэр...

Энэ явдал их эрт болсон аж. Тосгонд Дурсан маахай гэдэг хочтой нэг эр амьдардаг байлаа. Тэр их ядуу. Түүнд сохор зоос ч байсангүй. Нэгэн удаа тэр ан хийхээр ой руу яваад төөрчихөж гэнэ. Өмнө нь түүнд ийм гай хэзээ ч тохиолдож байгаагүй аж. Тэр хаашаа ч явсан ойн зах харагдахгүй байв. Гурван хоног тэнүүчлэв. Түүний бүх хоол хүнс бас дарь нь ч гэсэн дууслаа. Харин тэр замаа олж чадахгүй л байв. Дөрөв дэх өдрийн орой тэр нэг ...ууланд хүрч ирлээ. Дурсан маахай их ядарсан тул уулын хажууд хэвтээд унтчихав. Тэр хир удаан унтсаныг бүү мэд, сэрээд нүдээ нухлан түүний өмнө харагдах ууланд өргөн хаалгатай агуй байх аж. Дурсан маахай “Энд хэн нэгэн амьд хүн байгаа ч юм билүү?” гэж бодлоо. Түүнийг агуйд ороод хартал тэнд бөөн торхнууд байна гэнэ.
Дурсан маахай торхнуудын хооронд алхлан эзнийг нь дуудлаа. Гэвч хэн ч хариу дуугарсангүй хэн ч байхгүй байлаа. Тэгээд тэр захын торхыг нээж үзээд байрандаа хөшчихөв. Учир нь торх алтаар дүүрэн байлаа. Өөр нэг торхон дээр очлоо. Тэнд ч бас алт байлаа. Тэр гурав дахь, дөрөв дэх торхон дээр очлоо. Хаа сайгүй алт байв! Дурсан маахай “Энэ алтнаас аваад явья. Өлсөж үхчихгүй нэг юм ойгоос гарна байх. Тэгээд мөнгөтэй болоод эргээд очих юм байна” гэж бодлоо.
Тэгээд тэр алтыг хүрмэндээ, өмдөндөө, шуудайндаа болон халааснууддаа чихэж гарчээ. Гэтэл түүний мөрнөөс хэн нэг нь барьж аваад зогс гэв.
- Хөгшөөн. Чи яах гэж ийм их алт авч байгаа юм бэ? гэхэд Дурсан маахай чичирлээ. Толгойгоо өргөөд хартал, түүний өмнө газар шүргэсэн цагаан сахалтай буурал өвгөн зогсож байв. Чи надаас битгий ай гэж өвгөн хэллээ. Би чамд ямар нэгэн муу зүйл хийхгүй.
- Чи тэгвэл хэн юм бэ? гэж Дурсан маахай гайхан асуув. Энэ торхнуудын харуул юм уу? Харин өвгөн хариуд нь ингэж хэлж гэнэ:
- Би Стенька Разин байнаа. Би энэ алтыг ядуус та нарын төлөө хадгалж байдаг юм. Чи өөртөө хэрэгтэйгээ хэмжээгээрээ л ав. Харин үлдсэнийг нь буцаагаад торхонд хийчих. Ганцхан чамд хэрэгтэй байдаг юм биш ээ! Дурсан маахай өөртөө зөвхөн хоёр атга алт аваад үлдсэнийг нь торхонд хийж дараа нь Стенькад мэхийн хэлэв,
- Чамд баярлалаа. Стенька. Гэхдээ намайг шагнасан юм чинь бас замыг минь заагаад өгөөч гэхэд "Чи тэр зүгт яв" гэж Стенька хэллээ.
- Шууд зам дээр гарах болно гээд өөрөө санаж яв, бусаддаа ч гэсэн хэл. Гай зовлон амсаагүй, ядуураагүй, хөнгөхөн алтанд санаархсан хэн нэгэнд ийшээ ирэх зам байхгүй гэхэд Дурсан маахай түүнд дахин мэхийгээд Стенькагийн заасан замаар явлаа.
Тэр хоёр хоног ойгоор явсаар танил газартаа хүрчээ. Удалгүй гэртээ ч харьж гэнэ. Тэгээд тэр үеэс хойш тэр хангалуун амьдрах болов. Харин баян эрчүүд гайхаж эхлэв. Дурсан маахай хаанаас ийм их алттай болдог байнаа? Гээд. Тэр энэ бүхэн яаж бий болсныг тэдэнд ярьжээ. Тэгэхэд эрчүүд түүнийг шоолон хэлж гэнэ.
– Чи ч тэнэг юм аа! Алт торх торхоор байхад чи зөвхөн хоёр атгыг авч байдаг. Нэг өвгөнөөс айгаад шүү!
Тэгээд хүмүүс тэр агуй руу явцгааж бүх алтыг нь авахаар шийджээ. Зоригтонууд цугларцгааж Стенькагийн алтны араас явлаа. Тэд явж явж харахад үнэхээр уул байна гэнэ. Харин ууланд өргөн хаалгатай агуй байна гэнэ. Тэгээд бүх юм Дурсан маахайн хэлж байснаар эргэн тойронд нь тоолохын аргагүй олон торхнууд байв. Тэд агуйд орцгоолоо. Харин агуйд харанхуй, аалзны өтгөн шүлс толгойноос хөл хүртэл нь битүү ороож явах ч боломж өгөхгүй байв. Зоригтнууд арай гэж нэг юм тав алхлаа. Эхний торхонд хүрмэгц, хаанаас ч юм бүү мэд эргэн тойрноос баахан могой гарч ирэн, исгэрч торхнуудыг ороов. Зоригтнууд айгаад хөдлөхгүй зогсов. Могойнууд хажуугаар нь явж өнгөрлөө. Дахиад чимээгүй боллоо. Дахиад л эрчүүд торхноос барьж авлаа. Тэднийг торхыг өргөж ч амжаагүй байхад цэргүүд эгнэн жагсаад ирж байв. Буунууд нь мод шиг гозойж байлаа. Эрчүүд торхнуудаас холдлоо. Нуугдаад юу болохыг хүлээв. Харин цэргүүд яваад л, яваад л байлаа, төгсгөл нь харагдахгүй байв.
Тэдний хажуугаар тоолж барамгүй олон хүн явж өнгөрлөө. Сонирхогчид хулгайн ажилдаа дахин орлоо. Тэднийг дөнгөж тагыг нь нээтэл аянга дахин дахин ниргэв. Газрыг хорин удаа аянгын чимээ доргиолоо. Энэ үед зоригтонууд эргэж ч харалгүй зугтаав. Тэд бүр тосгон хүртэл гүйцгээжээ. Тэр үеэс хойш энэ алтыг хэн ч харж байгаагүй аж. Стенька тэдгээрийг өөр газарт хүмүүсийн шуналт нүднээс холхон нуусан бололтой.